STANOWISKO ORGANIZACJI PACJENTÓW DZIAŁAJĄCYCH W OBSZARZE ZDROWIA PSYCHICZNEGO
NA TEMAT POTRZEB PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY W POLSCE
Warszawa, 22 luty 2024
Sygnatariusze dokumentu, dostrzegając i doceniając aktualne zaangażowanie lekarzy,
terapeutów, środowisk pacjenckich oraz decydentów ds. ochrony zdrowia w pracy nad
zmianami w polskiej psychiatrii dziecięcej, pragną zwrócić uwagę na istotne wyzwania, które
wymagają pilnych rozwiązań. W odpowiedzi na pilną potrzebę poprawy stanu zdrowia
psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce, którego narastający kryzys dotyka coraz szersze
grono społeczeństwa, przedstawiciele organizacji pacjentów działających w obszarze zdrowia
psychicznego wspólnie uzgodnili następujące rekomendacje dla systemu ochrony zdrowia
w Polsce oraz apelują o ich pilne wdrożenie.
1. Optymalizacja systemu opieki psychiatrycznej w kierunku większego zaangażowania
w leczenie i wsparcie pacjentów w ich naturalnym środowisku życia, co może przyczynić
się do poprawy skuteczności terapii oraz zwiększenia komfortu i efektywności leczenia.
2. Zapewnienie powszechnej dostępności do leczenia psychiatrycznego poprzez
skrócenie czasu oczekiwania na konsultacje oraz darmowy dostęp do świadczeń
zdrowotnych – w tym farmakoterapii i psychoterapii.
3. Zwiększenie nakładów na psychiatrię w Polsce, w tym na rozwój systemu opieki
psychiatrycznej dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych, a także dalszą kontynuacje
reformy psychiatrii w Polsce oraz wznowienie prac nad nowelizacją ustawy o ochronie
zdrowia psychicznego.
4. Podjęcie działań mających na celu zwiększenie liczby psychiatrów i psychiatrów
dziecięcych, psychologów i psychoterapeutów, aby zapewnić odpowiednią dostępność
do specjalistycznej opieki psychiatrycznej dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
5. Monitorowanie i regularne raportowanie wskaźników zdrowia psychicznego dzieci
i młodzieży, aby móc szybko reagować na zmiany i potrzeby społeczne w tym obszarze,
wprowadzenie systemów monitorowania jakości prowadzonych projektów
edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży.
6. Kształtowanie świadomości dorosłych o konieczności wsparcia i zrozumienia dla dzieci
i młodzieży przeżywających trudności psychiczne. Zachęcanie dorosłych do
proaktywnego podejścia i oferowania pomocy dzieciom, którzy mogą przejawiać
symptomy problemów psychicznych.
7. Propagowanie wiedzy na temat objawów chorób psychicznych. Organizacja kampanii
edukacyjnych dla rodziców, nauczycieli i opiekunów, mających na celu zwiększenie
świadomości na temat objawów zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży oraz
organizacja kampanii informacyjnych o tym jak i gdzie szukać informacji o dostępności
do specjalistów z obszaru zdrowia psychicznego.
8. Realizacja programów psychoedukacyjnych i profilaktycznych wśród dzieci i młodzieży,
mających na celu zapobieganie problemom psychicznym i depresji.
9. Zagwarantowanie długofalowego wsparcia telefonów zaufania, popularyzacja
informacji o dostępnych źródłach wsparcia dla dzieci i młodzieży w kryzysie.
10. Kontynuacja dialogu i współpracy pomiędzy różnymi resortami, aby skutecznie
reagować na potrzeby dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi.
11. Propagowanie wiedzy na temat objawów chorób psychicznych. Wzmocnienie
i wspieranie roli psychologów i psycholożek szkolnych. Organizacja kampanii
edukacyjnych dla rodziców, nauczycieli, dyrektorów, opiekunów i innych pracowników
w szkole, mających na celu zwiększenie świadomości na temat objawów zaburzeń
psychicznych u dzieci i młodzieży.
12. Zwiększenie współpracy środowiska psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów
jako wzajemnie się uzupełniających i wspierających w procesie leczenia młodych
pacjentów.
Lista organizacji działających w obszarze zdrowia psychicznego:
1. Fundacja Europejskie Centrum Edukacji „PO PROSTU”
2. Fundacja GrowSPACE
3. Fundacja „Nie Widać Po Mnie”
4. Fundacja Pomocy Młodzieży i Dzieciom Niepełnosprawnym „HEJ, KONIKU!”
5. Fundacja Słonie na Balkonie
6. Fundacja Światło dla Życia
7. Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej
Stanowisko Organizacji Pacjentów Działających w Obszarze Zdrowia Psychicznego na temat
Potrzeb Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Polsce
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co 5. nastolatek zmaga się z problemami
psychicznymi lub behawioralnymi, a ponad połowa wszystkich chorób psychicznych
rozpoczyna się w wieku dojrzewania. Media społecznościowe, poprzez mechanizm
porównań społecznych, stanowią źródło wielu napięć i problemów psychicznych u młodych
ludzi, a eksperci zwracają uwagę, że nawet dwugodzinne korzystanie z nich zwiększa ryzyko
depresji niemal czterokrotnie, podobnie jak korzystanie z wielu różnych platform
socialmediowych.
W Polsce od wielu lat obserwujemy niepokojący wzrost zapotrzebowania na pomoc
psychiatryczną wśród młodych ludzi, a konsekwencje braku wsparcia są dramatyczne –
według danych zebranych przez Komendę Główną Policji codziennie co najmniej sześcioro
nastolatków podejmuje próbę samobójczą, choć warto pamiętać, że liczby te mogą być
jedynie wierzchołkiem góry lodowej, gdyż nie wszystkie przypadki prób samobójczych są
zgłaszane.
W ostatnim czasie ten problem został dostrzeżony i obecnie w Polsce wprowadzana jest
reforma systemu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, a Ministerstwo Zdrowia
zaliczyło psychiatrię dzieci i młodzieży do grupy dziedzin priorytetowych, co skutkuje
stopniowo wprowadzanymi pozytywnymi zmianami i rozwiązaniami, wiele jest jeszcze
obszarów, które z punktu widzenia pacjentów wymagają uwagi i pilnych decyzji. W
przeprowadzonym w lutym 2024 roku przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej
(IPPEZ) audycie wśród organizacji pacjentów, którego wnioski zebrane zostały w raporcie:
Pacjent w polskim systemie ochrony zdrowia – 2024, zebrano istotne spostrzeżenia
dotyczące wyzwań systemu zdrowia. W ramach zebranych wniosków, organizacje pacjentów
zwracały uwagę na pilną potrzebę edukacji zdrowotnej, a jednymi z najistotniejszych
zgłoszonych problemów są m.in. problemy w zakresie psychiatrii dziecięcej.
W związku z tym w odpowiedzi na pilną potrzebę poprawy stanu zdrowia psychicznego dzieci
i młodzieży w Polsce, którego narastający kryzys dotyka coraz szersze grono społeczeństwa, z
inicjatywy IPPEZ przedstawiciele organizacji pacjentów działających w obszarze zdrowia
psychicznego wypracowały wspólne rekomendacje dla systemu ochrony zdrowia, których
celem jest zwrócenie uwagi na istotne wyzwania, wymagające pilnych rozwiązań, a także
zebranie propozycji możliwych do wdrożenia rozwiązań. Wśród ważnych rekomendacji
znajdują się m.in.: optymalizacja opieki psychiatrycznej, zapewnienie powszechnej
dostępności do leczenia psychiatrycznego poprzez m.in. skrócenie czasu oczekiwania na
konsultacje oraz darmowy dostęp do świadczeń zdrowotnych – w tym farmakoterapii i
psychoterapii, zwiększenie nakładów na psychiatrię, a także podjęcie działań mających na
celu zwiększenie liczby specjalistów oraz monitorowanie wskaźników zdrowia psychicznego.
Ważnym postulatem zgłoszonym przez organizacje jest zagwarantowanie długofalowego
wsparcia telefonu zaufania oraz promocja źródeł wsparcia dla dzieci i młodzieży w kryzysie.
Ponadto, postulowana jest kontynuacja dialogu i współpracy międzyresortowej.
Dokument podpisało 7 organizacji: Fundacja Słonie na Balkonie, Fundacja Pomocy Młodzieży
i Dzieciom Niepełnosprawnym „HEJ, KONIKU!”, Fundacja Europejskie Centrum Edukacji „PO
PROSTU”, Fundacja „Nie Widać Po Mnie”, Fundacja GrowSPACE, Fundacja Światło dla Życia,
Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej